Γιατί η ΕΣΣΔ κατέρρευσε οικονομικά

Για μεγάλο μέρος των 20^ου Αιώνα, η Σοβιετική Ένωση ανταγωνίστηκε τις Ηνωμένες Πολιτείες σε πολιτική, στρατιωτική και οικονομική δύναμη. Ενώ το κεντρικό διοίκηση οικονομία της Σοβιετικής Ένωσης ήταν διαμετρικά αντίθετη με την αγορά φιλελευθερισμός των δυτικών εθνών, η ταχεία οικονομική ανάπτυξη που δημοσίευσαν οι Σοβιετικοί στις μεσαίες δεκαετίες του αιώνα έκαναν το σύστημά τους να φαίνεται μια βιώσιμη οικονομική εναλλακτική λύση.

Αλλά αφού η ανάπτυξη μειώθηκε και άρχισαν διάφορες μεταρρυθμίσεις για να αναβιώσει η στασιμότητα της οικονομίας, η Σοβιετική Ένωση κατέρρευσε τελικά, μαζί με την υπόσχεσή της για μια εναλλακτική λύση στη Δυτική καπιταλισμός. Όπου ο συγκεντρωτικός οικονομικός σχεδιασμός συνέβαλε στην ώθηση της ανάπτυξης στα μέσα του αιώνα, οι αποσπασματικές μεταρρυθμίσεις της Σοβιετικής Ένωσης για την αποκέντρωση της οικονομικής ισχύος υπονόμευσαν τελικά την οικονομία της.

Αρχές της σοβιετικής οικονομίας διοίκησης

Το έτος 1917 ο Ρώσος τσάρος ανατράπηκε από ομάδες επαναστάτες συμπεριλαμβανομένων των Μπολσεβίκων, οι οποίοι πολέμησαν και κέρδισαν έναν επακόλουθο εμφύλιο πόλεμο για τη δημιουργία ενός σοσιαλιστικού κράτους στα σύνορα της πρώην ρωσικής αυτοκρατορίας. Πέντε χρόνια αργότερα, έγινε η Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών (ΕΣΣΔ) καθιερωμένος, συγκεντρώνοντας μια συνομοσπονδία κρατών υπό την κυριαρχία του Κομμουνιστικό κόμμα. Ξεκινώντας το 1924, με την άνοδο στην εξουσία του Ιωσήφ Στάλιν, μια οικονομία διοίκησης που χαρακτηρίζεται από ολοκληρωτισμό Ο έλεγχος της πολιτικής, κοινωνικής και οικονομικής ζωής θα καθόριζε τη Σοβιετική Ένωση για τα περισσότερα από τα υπόλοιπα 20^ου Αιώνας.

Η σοβιετική οικονομία διοίκησης συντονισμένος οικονομική δραστηριότητα μέσω της έκδοσης οδηγιών, με τον καθορισμό κοινωνικών και οικονομικών στόχων και με τη θέσπιση κανονισμών. Οι σοβιετικοί ηγέτες αποφάσισαν τους κυρίαρχους κοινωνικούς και οικονομικούς στόχους του κράτους. Προκειμένου να επιτευχθούν αυτοί οι στόχοι, αξιωματούχοι του Κομμουνιστικού Κόμματος ανέλαβαν τον έλεγχο όλων των κοινωνικών και οικονομικών δραστηριοτήτων της χώρας.

Το Κομμουνιστικό Κόμμα νομιμοποίησε τον έλεγχο του ισχυριζόμενος ότι είχε τη γνώση να κατευθύνει μια κοινωνία που θα ανταγωνιζόταν και θα ξεπερνούσε κάθε δυτική οικονομία της αγοράς. Οι υπάλληλοι διαχειρίστηκαν τις σημαντικές ποσότητες πληροφοριών που ήταν απαραίτητες για τον κεντρικό σχεδιασμό τόσο της παραγωγής όσο και της διανομής. Ιεραρχικές δομές θεσπίστηκαν σε όλα τα επίπεδα οικονομικής δραστηριότητας, με τους ανώτερους να έχουν τον απόλυτο έλεγχο πάνω από τους κανόνες και τις παραμέτρους των προγραμματιστικών εργασιών, καθώς και τον καθορισμό τακτικών αξιολογήσεων απόδοσης και ανταμοιβές. (Για να διαβάσετε περισσότερα, δείτε: Ποια είναι η διαφορά μεταξύ οικονομίας αγοράς και οικονομίας διοίκησης;)

Αρχική περίοδος ταχείας ανάπτυξης

Στην αρχή, η Σοβιετική Ένωση γνώρισε ραγδαία οικονομική ανάπτυξη. Ενώ η έλλειψη ανοικτών αγορών που παρέχουν σήματα τιμών και κίνητρα για άμεση οικονομική δραστηριότητα οδήγησε λόγω της σπατάλης και της οικονομικής αναποτελεσματικότητας, η σοβιετική οικονομία παρουσίασε εκτιμώμενο μέσο ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης σε ακαθάριστο εθνικό προϊόν (ΑΕΠ) 5,8% από το 1928 έως το 1940, το 5,7% από το 1950 έως το 1960 και 5,2% από το 1960 έως το 1970. (Υπήρξε μια πτώση σε ποσοστό 2,2% μεταξύ 1940 και 1950.)

Οι εντυπωσιακές επιδόσεις οφείλονταν σε μεγάλο βαθμό στο γεγονός ότι, ως υπανάπτυκτη οικονομία, η Σοβιετική Ένωση θα μπορούσε να υιοθετήσει τη δυτική τεχνολογία ενώ θα κινητοποιούσε αναγκαστικά πόρους για την εφαρμογή και τη χρήση αυτής της τεχνολογίας. Η έντονη εστίαση στην εκβιομηχάνιση και την αστικοποίηση σε βάρος της προσωπικής κατανάλωσης έδωσε στη Σοβιετική Ένωση μια περίοδο γρήγορου εκσυγχρονισμού. Ωστόσο, από τη στιγμή που η χώρα άρχισε να προλαβαίνει τη Δύση, την ικανότητά της να δανείζεται ολοένα και νεότερες τεχνολογίες και τις παραγωγικότητα τα αποτελέσματα που ήρθαν μαζί του, σύντομα μειώθηκαν.

Η επιβράδυνση της ανάπτυξης και η αρχή των μεταρρυθμίσεων

Η σοβιετική οικονομία έγινε όλο και πιο περίπλοκη ακριβώς όταν άρχισε να εξαντλείται από μοντέλα ανάπτυξης για μίμηση. Με τη μέση ανάπτυξη του ΑΕΠ να επιβραδύνεται σε ετήσιο ρυθμό 3,7% μεταξύ 1970 και 1975 και περαιτέρω στο 2,6% μεταξύ 1975 και 1980, η στασιμότητα της οικονομίας διοίκησης έγινε εμφανής στους σοβιετικούς ηγέτες.

Οι Σοβιετικοί είχαν επίγνωση από τη δεκαετία του 1950 για μακροπρόθεσμα προβλήματα όπως η ανεπάρκεια της οικονομίας διοίκησης και ο τρόπος υιοθέτησης η γνώση και η τεχνολογία των ανεπτυγμένων οικονομιών θα μπορούσαν να αποβούν εις βάρος της προώθησης ενός καινοτόμου εγχώριου οικονομία. Αποσπασματικές μεταρρυθμίσεις όπως αυτές του Sovnarkhoz που εφαρμόστηκε από τον Νικήτα Χρουστσόφ στα τέλη της δεκαετίας του 1950 προσπάθησε να ξεκινήσει την αποκέντρωση του οικονομικού ελέγχου, επιτρέποντας σε μια «δεύτερη οικονομία» να αντιμετωπίσει την αυξανόμενη πολυπλοκότητα των οικονομικών υποθέσεων.

Αυτές οι μεταρρυθμίσεις, ωστόσο, ξέσπασαν στη ρίζα των θεσμών της οικονομίας διοίκησης και ο Χρουστσόφ αναγκάστηκε να «μεταρρυθμίσει» πίσω στον κεντρικό έλεγχο και συντονισμό στις αρχές της δεκαετίας του 1960. Αλλά με την οικονομική ανάπτυξη να μειώνεται και τις αναποτελεσματικότητες να γίνονται ολοένα και πιο εμφανείς, μερική μεταρρύθμιση να επιτρέψει περισσότερα αποκεντρωμένη αγορά οι αλληλεπιδράσεις επανήλθαν στις αρχές της δεκαετίας του 1970. Το δίλημμα για τη σοβιετική ηγεσία ήταν να δημιουργήσει ένα πιο φιλελεύθερο σύστημα αγοράς σε μια κοινωνία της οποίας τα βασικά θεμέλια χαρακτηρίζονταν από τον κεντρικό έλεγχο.

Περεστρόικα και Σύμπτυξη

Αυτές οι πρώτες μεταρρυθμίσεις απέτυχαν να αναβιώσουν την ολοένα και πιο στάσιμη σοβιετική οικονομία, με την αύξηση της παραγωγικότητας να πέφτει κάτω από το μηδέν στις αρχές της δεκαετίας του 1980.Αυτή η συνεχής κακή οικονομική επίδοση οδήγησε σε ένα πιο ριζοσπαστικό σύνολο μεταρρυθμίσεων υπό την ηγεσία του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ. Ενώ προσπαθούσε να διατηρήσει τα σοσιαλιστικά ιδεώδη και τον κεντρικό έλεγχο επί των πρωταρχικών κοινωνικών στόχων, ο Γκορμπατσόφ είχε ως στόχο την αποκέντρωση της οικονομικής δραστηριότητας και το άνοιγμα της οικονομίας στο εξωτερικό εμπόριο.

Αυτή η αναδιάρθρωση, αναφέρεται ως περεστρόικα, ενθάρρυνε το ατομικό ιδιωτικό κίνητρο, δημιουργώντας μεγαλύτερο άνοιγμα. Περεστρόικα ήταν σε άμεση αντίθεση με τον προηγουμένως ιεραρχικό χαρακτήρα της οικονομίας διοίκησης.Όμως, η μεγαλύτερη πρόσβαση σε πληροφορίες βοήθησε να γίνουν κριτικές για τον σοβιετικό έλεγχο, όχι μόνο για την οικονομία, αλλά και για την κοινωνική ζωή. Όταν η σοβιετική ηγεσία χαλάρωσε τον έλεγχο για να σώσει το παραπαίον οικονομικό σύστημα, βοήθησαν στη δημιουργία συνθηκών που θα οδηγούσαν στη διάλυση της χώρας.

Ενώ περεστρόικα Αρχικά φάνηκε να είναι μια επιτυχία, καθώς οι σοβιετικές επιχειρήσεις εκμεταλλεύτηκαν τις νέες ελευθερίες και τις νέες επενδυτικές ευκαιρίες, η αισιοδοξία σύντομα έσβησε. Βαριά οικονομική συστολή χαρακτήρισε τα τέλη της δεκαετίας του 1980 και τις αρχές της δεκαετίας του 1990, που θα ήταν τα τελευταία χρόνια της Σοβιετικής Ένωσης.

Οι σοβιετικοί ηγέτες δεν είχαν πλέον τη δυνατότητα να παρέμβουν εν μέσω του αυξανόμενου οικονομικού χάους. Οι νεοεξουσιοδοτημένοι τοπικοί ηγέτες ζήτησαν μεγαλύτερη αυτονομία από την κεντρική αρχή, κλονίζοντας τα θεμέλια της διοικούν την οικονομία, ενώ οι πιο τοπικές πολιτιστικές ταυτότητες και προτεραιότητες είχαν προτεραιότητα έναντι της εθνικής ανησυχίες. Με την οικονομία και την πολιτική ενότητά της, η Σοβιετική Ένωση κατέρρευσε στα τέλη του 1991, κατακερματιζόμενη σε δεκαπέντε ξεχωριστά κράτη. (Για να διαβάσετε περισσότερα, δείτε: Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα των καπιταλιστικών έναντι των σοσιαλιστικών οικονομιών).

Η κατώτατη γραμμή

Η πρώιμη δύναμη της σοβιετικής οικονομίας διοίκησης ήταν η ικανότητά της να κινητοποιεί γρήγορα τους πόρους και να τους κατευθύνει σε παραγωγικές δραστηριότητες που μιμούνται εκείνες των προηγμένων οικονομιών. Ωστόσο, υιοθετώντας τις υπάρχουσες τεχνολογίες αντί να αναπτύξουν τις δικές τους, η Σοβιετική Ένωση δεν κατάφερε να προωθήσει τον τύπο περιβάλλοντος που οδηγεί σε περαιτέρω τεχνολογική καινοτομία.

Αφού γνώρισε μια περίοδος κάλυψης με υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης, η οικονομία διοίκησης άρχισε να παραμένει στάσιμη τη δεκαετία του 1970.Σε αυτό το σημείο, τα ελαττώματα και οι ανεπάρκειες του σοβιετικού συστήματος είχαν γίνει εμφανή. Αντί να σώσουν την οικονομία, διάφορες αποσπασματικές μεταρρυθμίσεις υπονόμευσαν μόνο τους βασικούς θεσμούς της οικονομίας. Η ριζική οικονομική απελευθέρωση του Γκορμπατσόφ ήταν το τελευταίο καρφί στο φέρετρο, με τα τοπικά συμφέροντα να ξετυλίγουν σύντομα τον ιστό ενός συστήματος που βασίζεται στον κεντρικό έλεγχο.