რაოდენობრივი შემსუბუქების (QE) განმარტება

რა არის რაოდენობრივი შემსუბუქება (QE)?

რაოდენობრივი შემსუბუქება (QE) არის არატრადიციული ფორმა მონეტარული პოლიტიკა რომელშიც ცენტრალური ბანკი ყიდულობს გრძელვადიან პერსპექტივას ფასიანი ქაღალდები ღია ბაზრიდან ფულის მასის გასაზრდელად და დაკრედიტებისა და ინვესტიციების წახალისების მიზნით. ამ ფასიანი ქაღალდების ყიდვა ახალ ფულს მატებს ეკონომიკას და ასევე ემსახურება საპროცენტო განაკვეთების შემცირებას ფიქსირებული შემოსავლის ფასიანი ქაღალდების შეთავაზებით. ის ასევე აფართოებს ცენტრალური ბანკის ბალანსს.

როდესაც მოკლევადიანი საპროცენტო განაკვეთები ნულის ტოლია ან ახლოვდება, ნორმალურია ღია ბაზრის ოპერაციები ცენტრალური ბანკი, რომლის მიზანია საპროცენტო განაკვეთები, აღარ არის ეფექტური. ამის ნაცვლად, ცენტრალურ ბანკს შეუძლია სამიზნე განსაზღვრული რაოდენობის აქტივების შესაძენად. რაოდენობრივი შემსუბუქება ზრდის ფულის მიწოდება ახლადშექმნილი საბანკო რეზერვებით აქტივების შეძენით, რათა უზრუნველყოს ბანკებმა მეტი ლიკვიდურობა.

რაოდენობრივი შემსუბუქების გაგება

რაოდენობრივი შემსუბუქების შესასრულებლად, ცენტრალური ბანკები ყიდვის გზით გაზარდოს ფულის მიწოდება სახელმწიფო ობლიგაციები და სხვა ფასიანი ქაღალდები. ფულის მიწოდების გაზრდა მცირდება საპროცენტო განაკვეთები. როდესაც საპროცენტო განაკვეთი დაბალია, ბანკებს შეუძლიათ სესხის აღება უფრო მარტივი პირობებით. რაოდენობრივი შემსუბუქება ჩვეულებრივ ხორციელდება მაშინ, როდესაც საპროცენტო განაკვეთები უკვე ნულის ტოლია, რადგან ამ ეტაპზე ცენტრალურ ბანკებს აქვთ ნაკლები ინსტრუმენტები ეკონომიკურ ზრდაზე გავლენის მოხდენისთვის.

თუ რაოდენობრივი შემსუბუქება თავისთავად კარგავს ეფექტურობას, მთავრობა ფისკალური პოლიტიკა ასევე შეიძლება გამოყენებულ იქნას ფულის მასის შემდგომი გაფართოებისთვის. როგორც მეთოდი, რაოდენობრივი შემსუბუქება შეიძლება იყოს როგორც მონეტარული, ისე ფისკალური პოლიტიკის ერთობლიობა; მაგალითად, თუ სახელმწიფო ყიდულობს აქტივებს, რომლებიც შედგება გრძელვადიანი სახელმწიფო ობლიგაციებისგან, რომლებიც გამოიცემა კონტრციკლური დეფიციტის ხარჯების დასაფინანსებლად.

სპეციალური მოსაზრებები

თუ ცენტრალური ბანკები გაზრდის ფულის მიწოდებას, მას შეუძლია შექმნას ინფლაცია. ყველაზე ცუდი სცენარი ცენტრალური ბანკისთვის არის ის, რომ რაოდენობრივი შემსუბუქების სტრატეგიამ შეიძლება გამოიწვიოს ინფლაცია სავარაუდო ეკონომიკური ზრდის გარეშე. ეწოდება ეკონომიკურ სიტუაციას, სადაც არის ინფლაცია, მაგრამ არ არის ეკონომიკური ზრდა სტაგფლაცია.

მიუხედავად იმისა, რომ ცენტრალური ბანკების უმეტესობა შექმნილია მათი ქვეყნების მთავრობების მიერ და აქვთ გარკვეული მარეგულირებელი ზედამხედველობა, მათ არ შეუძლიათ აიძულონ თავიანთი ქვეყნის ბანკები გაზარდონ თავიანთი საკრედიტო საქმიანობა. ანალოგიურად, ცენტრალური ბანკები ვერ აიძულებენ მსესხებლებს სესხის აღება და ინვესტიცია. თუ რაოდენობრივი შემსუბუქებით შექმნილი გაზრდილი ფულადი მასა არ იმუშავებს ბანკებში და ეკონომიკაში, რაოდენობრივი შემსუბუქება შეიძლება არ იყოს ეფექტური (გარდა ინსტრუმენტისა დეფიციტის გასაადვილებლად ხარჯვა).

რაოდენობრივი შემსუბუქების კიდევ ერთი პოტენციურად უარყოფითი შედეგია ის, რომ მას შეუძლია გაუფასურება შიდა ვალუტა. მიუხედავად იმისა, რომ გაუფასურებული ვალუტა შეიძლება დაეხმაროს ადგილობრივ მწარმოებლებს, რადგან ექსპორტირებული საქონელი იაფია გლობალური ბაზარი (და ეს შეიძლება ხელი შეუწყოს ზრდის სტიმულირებას), სავალუტო ღირებულების ვარდნა იმპორტს უფრო მეტად ხდის ძვირი ამან შეიძლება გაზარდოს წარმოების ღირებულება და სამომხმარებლო ფასების დონე.

2008 წლიდან 2014 წლამდე, აშშ ფედერალური სარეზერვო გაუშვა რაოდენობრივი შემსუბუქების პროგრამა ფულის მიწოდების გაზრდით. ამან გავლენა მოახდინა აქტივის მხარის გაზრდაზე ფედერალური რეზერვის ბალანსი, რადგან შეიძინა ობლიგაციები, იპოთეკა და სხვა აქტივები. ფედერალური სარეზერვო ბანკის ვალდებულებები, უპირველეს ყოვლისა, აშშ ბანკებში, გაიზარდა იმავე ოდენობით და 2017 წლისთვის 4 ტრილიონ დოლარზე მეტი შეადგინა. ამ პროგრამის მიზანს წარმოადგენდა ბანკების მიერ სესხის აღება და ინვესტიცია ამ რეზერვებისთვის, რათა სტიმულირებულიყო საერთო ეკონომიკური ზრდა.

თუმცა, სინამდვილეში ის მოხდა, რომ ბანკებმა ამ ფულის დიდი ნაწილი ზედმეტი რეზერვების სახით დაიჭირეს. კორონავირუსამდე პიკზე აშშ-ს ბანკებმა შეინახეს 2.7 ტრილიონი დოლარი ჭარბი რეზერვებით, რაც ფედერალური სარეზერვო სისტემის რაოდენობრივი შემსუბუქების პროგრამის მოულოდნელი შედეგი იყო.

ეკონომისტთა უმეტესობა თვლის, რომ ფედერალური სარეზერვო სისტემის რაოდენობრივი შემსუბუქების პროგრამამ ხელი შეუწყო აშშ -ს (და პოტენციურად მსოფლიო) ეკონომიკის გადარჩენას 2008 წლის ფინანსური კრიზისის შემდეგ. თუმცა, მისი როლის სიდიდე შემდგომ აღდგენაში ფაქტობრივად შეუძლებელია გამოითვალოს. სხვა ცენტრალურმა ბანკებმა სცადეს გამოიყენონ რაოდენობრივი შემსუბუქება, როგორც საშუალება რეცესიასთან ბრძოლა და დეფლაცია მათ ქვეყნებში ანალოგიურად არადამაჯერებელი შედეგებით.

მაგალითი რაოდენობრივი შემსუბუქებისა

Გაყვე აზიის ფინანსური კრიზისი 1997 წ, იაპონია ეკონომიკაში ჩავარდა რეცესია.2001 წლიდან იწყება იაპონიის ბანკი (BoJ)- იაპონიის ცენტრალურმა ბანკმა - დაიწყო აგრესიული რაოდენობრივი შემსუბუქების პროგრამა დეფლაციის შესაჩერებლად და ეკონომიკის სტიმულირების მიზნით. იაპონიის ბანკი იაპონიის სახელმწიფო ობლიგაციების ყიდვიდან გადავიდა კერძო ვალებისა და აქციების შესყიდვაზე.თუმცა რაოდენობრივი შემსუბუქების კამპანიამ ვერ მიაღწია მიზნებს. 1995 და 2007 წლებში იაპონიის ბანკის ძალისხმევის მიუხედავად იაპონიის მთლიანი შიდა პროდუქტი (მშპ) ნომინალურად $ 5.45 ტრილიონიდან $ 4.52 ტრილიონ $ -მდე შემცირდა.

ის შვეიცარიის ეროვნული ბანკი (SNB) ასევე გამოიყენა რაოდენობრივი შემსუბუქების სტრატეგია 2008 წლის ფინანსური კრიზისის შემდეგ. საბოლოოდ, SNB ფლობდა აქტივებს, რომლებიც აღემატებოდა წლიური ეკონომიკური გამომუშავებას მთელი ქვეყნისთვის. ამან SNB- ის რაოდენობრივი შემსუბუქების ვერსია მსოფლიოში უდიდესი გახადა (ქვეყნის მშპ -სთან შეფარდება). მიუხედავად იმისა, რომ შვეიცარიაში ეკონომიკური ზრდა პოზიტიური იყო, გაურკვეველია თუ რამდენად შემდგომ აღდგენას შეიძლება მივაკუთვნოთ SNB- ის რაოდენობრივი შემსუბუქების პროგრამა.მაგალითად, მიუხედავად იმისა, რომ საპროცენტო განაკვეთები 0%-ზე დაბალი იყო, სნბ -მ მაინც ვერ შეძლო ინფლაციის მიზნების მიღწევა. 

2016 წლის აგვისტოში, ინგლისის ბანკი (BoE) გამოაცხადა, რომ დაიწყებს დამატებით რაოდენობრივ შემსუბუქების პროგრამას, რომელიც დაეხმარება ეკონომიკური შედეგების აღმოფხვრას ბრექსიტი. გეგმა იყო, რომ BoE– მ იყიდოს 60 მილიარდი ფუნტი სახელმწიფო ობლიგაცია და 10 მილიარდი ფუნტი კორპორატიული დავალიანება. გეგმა მიზნად ისახავდა ბრიტანეთში საპროცენტო განაკვეთების ზრდას და ასევე ბიზნეს ინვესტიციებისა და დასაქმების სტიმულირებას.

2016 წლის აგვისტოდან 2018 წლის ივნისის ჩათვლით, დიდი ბრიტანეთის ეროვნული სტატისტიკის ოფისმა განაცხადა, რომ მთლიანი დაფიქსირდა კაპიტალის ფორმირება (ბიზნეს ინვესტიციის საზომი) იზრდებოდა საშუალოდ კვარტალური ტემპით 0.4 პროცენტით.ეს იყო საშუალოზე დაბალი მაჩვენებელი 2009 წლიდან 2018 წლამდე.შედეგად, ეკონომისტებს დაევალათ დაედგინათ, იქნებოდა თუ არა ზრდა უარესი ამ რაოდენობრივი შემსუბუქების პროგრამის გარეშე.

2020 წლის 15 მარტს, აშშ -ს ფედერალურმა რეზერვმა გამოაცხადა თავისი გეგმა განახორციელოს 700 მილიარდ დოლარამდე აქტივების შესყიდვები, როგორც გადაუდებელი ღონისძიება აშშ ფინანსური სისტემის ლიკვიდურობის უზრუნველსაყოფად. ეს გადაწყვეტილება მიღებულ იქნა მასიური ეკონომიკური და საბაზრო არეულობის შედეგად, რომელსაც მოჰყვა COVID-19 ვირუსის სწრაფი გავრცელება და შემდგომ ეკონომიკური გამორთვა. შემდგომმა მოქმედებებმა განუსაზღვრელი ვადით გააფართოვა ეს QE მოქმედება.

ხშირად დასმული შეკითხვები

როგორ მუშაობს რაოდენობრივი შემსუბუქება?

რაოდენობრივი შემსუბუქება არის მონეტარული პოლიტიკის ტიპი, რომლის დროსაც ქვეყნის ცენტრალური ბანკი ცდილობს გაზარდოს ლიკვიდურობა მის ფინანსურ სისტემაში, როგორც წესი, ამ ერის სახელმწიფოსგან ხანგრძლივი ვადის ობლიგაციების შეძენით უმსხვილესი ბანკები. რაოდენობრივი შემსუბუქება პირველად შეიმუშავა იაპონიის ბანკმა (BoJ), მაგრამ მას შემდეგ მიიღეს შეერთებული შტატები და რამდენიმე სხვა ქვეყანა. ბანკებისგან ამ ფასიანი ქაღალდების შესყიდვით, ცენტრალური ბანკი იმედოვნებს, რომ ხელს შეუწყობს ეკონომიკური ზრდის სტიმულირებას ბანკების მიერ უფრო თავისუფლად დაკრედიტების ან ინვესტიციების განხორციელების უფლებით.

არის რაოდენობრივი შემსუბუქება ბეჭდვის ფული?

კრიტიკოსები ამტკიცებენ, რომ რაოდენობრივი შემსუბუქება ფაქტიურად ფულის ბეჭდვის ფორმაა. ეს კრიტიკოსები ხშირად მიუთითებენ ისტორიის მაგალითებზე, როდესაც ფულის ბეჭდვამ გამოიწვია ჰიპერინფლაცია, მაგალითად, ზიმბაბვეს შემთხვევაში 2000 -იანი წლების დასაწყისში, ან გერმანიაში 1920 -იან წლებში. თუმცა, რაოდენობრივი შემსუბუქების მომხრეები ამას აღნიშნავენ, რადგან ის ბანკებს შუამავლებად იყენებს და არა განთავსებად ნაღდი ფული უშუალოდ ფიზიკური პირებისა და ბიზნესის ხელში, რაოდენობრივი შემსუბუქება აწარმოებს გაქცევის ნაკლებ რისკს ინფლაცია.

იწვევს რაოდენობრივი შემსუბუქება ინფლაციას?

არსებობს უთანხმოება იმის შესახებ, იწვევს თუ არა რაოდენობრივი შემსუბუქება ინფლაციას და რამდენად შეუძლია ამის გაკეთება. მაგალითად, BoJ არაერთხელ ჩაერთო რაოდენობრივ შემსუბუქებაში, როგორც ინფლაციის განზრახ გაზრდის საშუალება მათ ეკონომიკაში. თუმცა, ეს მცდელობები ჯერჯერობით უშედეგოა, ინფლაცია კი უკიდურესად დაბალ დონეზეა 1990 -იანი წლების ბოლოდან.

ანალოგიურად, ბევრმა კრიტიკოსმა გააფრთხილა, რომ შეერთებულმა შტატებმა გამოიყენა რაოდენობრივი შემსუბუქება მომდევნო წლებში 2008 ფინანსური კრიზისი საფრთხეს შეუქმნის საშიში ინფლაციის დაწყებას. ჯერჯერობით, ინფლაციის ეს ზრდა ჯერ არ განხორციელებულა.